Ο Μάιος έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως μήνας ψυχικής υγείας με στόχο την ευαισθητοποίηση του κόσμου για τα θέματα που αφορούν τον ψυχικό μας κόσμο και της μέριμνας αυτών. Ένας από τους ανθρώπους που έχει συμβάλει σημαντικά σε αυτό το έργο στη χώρα μας είναι και ο Αργύρης Μάρδας.
«Είναι επιτακτική η ανάγκη να ασχοληθούμε με τον ψυχικό μας κόσμο», τονίζει στο okmag λίγο πριν αποχαιρετήσουμε τον Μάιο. Μια δική του προσωπική ασθένεια, για την οποία μιλάει και στο βιβλίο του, «Αναγέννηση» (εκδόσεις Λιβάνη), έγινε η αφορμή να δημιουργήσει μια μέθοδο που συμβάλει στην ψυχική αποφόρτιση και στη θεραπεία τραύματος. Η μέθοδος αυτή έχει δημιουργήσει ένα νέο γαϊτανάκι στη ζωή του.
Ο ίδιος συστήνεται ως σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης και δημιουργός της Expansion ενώ είναι και πρόεδρος στο Ελληνικό Κέντρο Συναισθημάτων. Από την κουβέντα μας όμως διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλές ακόμα ιδιότητες που συμπληρώνουν την προσωπικότητά του.
Στο βιογραφικό του έχει παραγωγές, θεατρικά, stand up παραστάσεις. Για την ακρίβεια είχε τη δεύτερη στην Ελλάδα θεατρική ομάδα που έκανε stand up comedy, γύρω στο 2001. Όλα αυτά έμειναν πίσω όταν ο ψυχικός του κόσμος άρχισε να πέφτει ως αποτέλεσμα κάποιων χωρισμών.
«Λόγω των άλυτων συναισθηματικών μου κομματιών, μπήκα στο νοσοκομείο με μία κατάσταση την οποία δεν μπορούσα πια να ελέγξω. Ένα πρόβλημα στα πνευμόνια φαινόταν να είναι άλυτο και έβλεπα ότι γινόταν μόνο λόγω ψυχικής κατάστασης -και οι γιατροί το ίδιο πράγμα έλεγαν. Προσπάθησα να βρω άκρη με τους κλασικούς τρόπους που κάποιος θα ζητούσε βοήθεια: πηγαίνοντας στον ψυχολόγο ή τον ψυχίατρό σου για να καταλαβαίνεις ότι υπάρχουν πάρα πολλές κατευθύνσεις ψυχολογίας και την ώρα της ανάγκης να μελετήσεις ποια προσέγγιση σου ταιριάζει εσένα καλύτερα», περιγράγει στο okmag ο Αργύρης Μάρδας.
«Όπου κι αν πήγαινα, λέγανε όλοι ότι θέλουν 1-3 χρόνια περίπου για να δούμε κάποια αποτελέσματα. Έλεγα “παιδιά, εγώ δεν έχω πνευμόνια. Τελειώνουν σε έξι μήνες αν δεν κάνω κάτι. Οπότε όταν μου λες εσύ έξι μήνες είσαι συν έξι μήνες από το τέλος μου, δεν έχω το περιθώριο να κάθομαι να παίζω με τον χρόνο και να μη βρω κάτι πιο σύνθετο”. Και όλοι έλεγαν ότι δεν υπάρχει κάτι πιο γρήγορο. Τότε μου ήρθε κάτι που θα έλεγα θεία έμπνευση. Μου ήρθε αυτή η μεθοδολογία», συνεχίζει. «Την εφάρμοσα στον εαυτό μου και είδα ότι γίνομαι καλά και απευθείας φάνηκε αυτό και στις εξετάσεις».
Η «επιτυχία» αυτής της μεθόδου τον έκανε να το συζητά με ολοένα και περισσότερο κόσμο και ανάμεσά τους και η μητέρα του που ήταν χρόνια στον χώρο της θεραπείας καθώς είναι ρεφλεξολόγος. Έπειτα γνώρισε τη Γεωργία Χατζηνικολάου σε ένα φεστιβάλ όπου έκανε μία ομιλία και τον παρότρυνε να βάλει μια πιο επιστημονική βάση σε αυτό που έκανε μέχρι πρότινος σε επίπεδο σεμιναρίου.
«Από το 2012 μέχρι το 2015 κάναμε μαζί με τη Γεωργία έρευνα-μελέτη και την παρουσιάσαμε σε ένα φεστιβάλ στο Divani Caravel», εξηγεί. «Η πρόεδρος της Ελληνικής Μαστολογικής Εταιρίας ήταν εκεί. Ειδικά για τα μαστολογικά προβλήματα είναι 90% ψυχολογικά τα αίτια. Η έρευνα που κάναμε μαζί με την κυριά Λυδία Ιωαννίδου Μουζάκα ήταν να δούμε αν μπορεί να βοηθήσει όντως και στον καρκίνο του μαστού. Είδαμε ότι είχε εξέλιξη και για αυτό το συνεχίζουμε μέχρι σήμερα».
Από το 2015 η μέθοδος λέγεται επίσημα Expansion Τherapy. «Στην ουσία είναι μια θεωρία η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες κατευθύνσεις. Η μία είναι η εκπαιδευτική που είναι η κοινωνική συναισθηματική μάθηση όπου χρησιμοποιούμαι την ουσία της μεθοδολογίας αυτής για να βελτιώσουμε τον τρόπο συναισθηματικής εκπαίδευσης και για τους ενήλικους και για τα παιδιά στο σχολείο με διάφορες προτάσεις που κάνουμε. Το άλλο κομμάτι είναι η θεραπεία καθαρά η οποία είναι μια θεραπεία τραύματος που στην ουσία σε δύο μέρες βλέπουμε αποτελέσματα που κανονικά βλέπουμε μετά από αρκετό καιρό».
Πώς μπορεί να ακολουθήσει κάποιος τη μέθοδο;
Σε ότι αφορά την Expansion μπορεί να μπει απευθείας στο site, να βρει τους συμβούλους και να πάρει τηλέφωνο και να κλείσει μια συνεδρία μαζί τους. Είναι πάρα πολύ εύκολο.
Μπορεί όμως κάποιος να θέλει να εκπαιδευτεί σε αυτή, γιατί μπορεί να τη μάθει να την κάνει στον εαυτό του και μπορεί να μάθει να την κάνει και επαγγελματικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είτε είναι κάποιος που ασχολείται με τον χώρο της προσωπικής ανάπτυξης και της ψυχολογίας είτε είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής ή ψυχίατρος, συνεργαζόμαστε κι έχουμε ένα κέντρο το Emoducation που στην ουσία κάνει επαγγελματική εκπαίδευση. Δίνουμε μάλιστα και τη δυνατότητα για υποτροφία από τη στιγμή που θα παίρνουν μέρος στις φιλανθρωπικές μας δράσεις.
Βλέπεις ότι οι άνθρωποι είναι πιο ανοιχτοί σε τέτοιου είδους μεθόδους πια;
Είχα κι εγώ την εντύπωση μέχρι και πριν από μερικά χρόνια ότι η μέθοδός μου είναι εναλλακτική, περίεργη και διαφορετική. Τα τελευταία χρόνια που δουλεύω περισσότερο με ψυχολόγους και με συμβούλους ψυχικής υγείας διαπιστώνω ότι η μέθοδος μου -για μένα που είμαι λίγο σκληρός σε αυτά- είναι απαράδεκτο που δεν είχε συμβεί μέχρι στιγμής. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιος δεν το είχε κάνει πριν από εμένα. Ένα κομμάτι μου μού λέει ότι δεν έπρεπε να τη βρω εγώ αυτή τη μέθοδο. Εγώ ασχολούμουν με το θέατρο, έγραφα σενάρια κι έκανα άλλη δουλειά. Δεν ήταν δική μου δουλειά να κάτσω να ασχοληθώ με αυτά.
Δεν είναι μια εναλλακτική ή συμπληρωματική μέθοδος, είναι μια ολοκληρωμένη, αυτούσια, συνθετική ψυχολογική μέθοδος. Μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν και άνθρωποι που δεν ασχολούνται με την ψυχολογία, απλοί άνθρωποι που θέλουν να βοηθήσουν τον εαυτό τους και τους ανθρώπους γύρω τους.
Έχει αλλάξει τελείως η αντίληψή μου για το τι είναι τελικά αυτό το οποίο έχω δημιουργήσει μέσα σε αυτά τα χρόνια και έχω διαπιστώσει ότι τα τελευταία χρόνια, με την πανδημία, δεν είναι αν οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν να κοιτάξουν τον ψυχικό τους κόσμο, έχει γίνει επιτακτικό.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου παρακαλούσα τους φίλους μου να δούνε τι είναι αυτό που κάνω. Γιατί είναι εύκολο, είναι γρήγορο και σου δίνει απευθείας αποτελέσματα. Οπότε από τους πρώτους ανθρώπους που θες να βοηθήσεις είναι οι φίλοι σου. Δεν είναι εύκολο να σε πιστέψουν, ειδικά σε ένα νέο ξεκίνημα ενώ ξέρουν ότι εσύ κάνεις σενάρια ή παραγωγές.
Βλέπω τώρα όλοι οι φίλοι και οι γνωστοί, που στην αρχή πολεμούσα να βρω τρόπους να τους προσεγγίσω, έχουν βρει έναν σύμβουλο, έχουν δοκιμάσει και τη μέθοδό μου. Έχουν μόνοι τους μπει στο κομμάτι αυτό.
Ίσως γιατί παλαιότερα να ήταν και λίγο ταμπού τα θέματα ψυχικής υγείας.
Στην Ελλάδα έχουμε μια χρονοκαθυστέρηση στις τάσεις, σε μερικά πράγματα κυμαίνονται από 2 έως 10 χρόνια. Στην Ψυχολογία μάς έχει πάρει πολύ καιρό για να υιοθετήσουμε αυτό το σκεπτικό που τώρα σιγά σιγά μπαίνει στην καθημερινότητά μας. Και βλέπω ότι σιγά σιγά ωριμάζουμε. Αλλά να πω και το άλλο. Σαν Έλληνες, τοπογραφικά το λέω, δεν είχαμε ποτέ τόσο μεγάλη ανάγκη να χρειαστούμε βοήθεια για την ψυχολογία μας γιατί δεν ήμασταν κλεισμένοι μέσα στο σπίτι. Αυτό τι σημαίνει; Αν έχω ένα πρόβλημα και βγω έξω και αρχίσω να το συζητάω σε ανοιχτούς χώρους, τα εξωτερικά ερεθίσματα που παίρνω μου δίνουν καλύτερες πληροφορίες να επεξεργαστώ τα ψυχικά μου θέματα. Δεν περιορίζομαι στον κλειστό χώρο 4 τοίχων και μιας οροφής από πάνω. Έχω ελευθερία, το μάτι μου μπορεί να φύγει, το μυαλό μου μπορεί να φύγει, τα ερεθίσματα είναι πολύ περισσότερα.
Μένοντας όμως μέσα στο σπίτι μέσα στην πανδημία, όλες αυτές οι παθογένειες που κρυβόντουσαν λόγω του διασκορπίσματος των συναισθημάτων και μη θεραπείας τους βρήκαν στην επιφάνεια. Τώρα είναι επιτακτική η ανάγκη να ασχοληθεί κάποιος με τον ψυχικό του κόσμο. Γιατί νομίζω δεν μπορούμε να προχωρήσουμε και παραπέρα.
Αν αυτές οι μέθοδοι μπαίναν στα σχολεία σε πιο σταθερή βάση, θα γλιτώναμε πράγματα που βλέπουμε τώρα στην επικαιρότητα;
Αυτό το πράγμα λέμε συνέχεια. Λέγεται κοινωνική συναισθηματική μάθηση. Είναι εργαλεία τα οποία έχουν αναπτυχθεί πάρα πολύ τα τελευταία 10-15 χρόνια. Στην Αμερική πρωτοστατούν. Μπορεί να μη το γνωρίζουν πολλοί αλλά είναι πια κάτι αρκετά διαδεδομένο στον χώρο της εκπαίδευσης. Φαντάσου ότι μέχρι και φέτος είμαστε σε προγράμματα ευρωπαϊκά για την κοινωνική συναισθηματική μάθηση, για το πως μπορούμε να κάνουμε την εκπαίδευση διαφορετική. Έχουμε βγάλει μελέτες και έρευνες οι οποίες έχουν να κάνουν με το μέλλον της εκπαίδευσης και πώς η συναισθηματική κοινωνική μάθηση μπορεί να βοηθήσει σε αυτόν τον δρόμο για καλύτερη και ολοκληρωμένη εκπαίδευση.
Η απάντηση μου είναι 100% ναι και έχει δύο τομείς. Ο ένας είναι προσωπικός. Αυτός είναι και ο δικός μου σταυρός που κουβαλάω, αν θέλεις. Αν εγώ είχα αυτή την εκπαίδευση στο σχολείο, δεν θα είχα περάσει όλο αυτά που πέρασα και ειλικρινά από τη μια δε θέλω κανένας να περάσει το δύσκολο κομμάτι που έχω περάσει αλλά από την άλλη λέω αν δεν είχα περάσει όλα αυτά δεν θα είχα βγάλει αυτή τη μεθοδολογία να συζητάμε τώρα.
Από την άλλη πλευρά, επειδή ζούμε όντως σε μια τελείως καινούργια εποχή από αυτή που έχουμε συνηθίσει, είναι απαραίτητο η εκπαίδευση -που ξεκινάει από το σχολείο και τελειώνει τη μέρα που θα φύγουμε από αυτόν τον πλανήτη- να έχει όλη αυτή την πορεία. Χρειάζεται να έχουμε πάρει μια συναισθηματική εκπαίδευση για το τι θα κάνουμε με τα συναισθήματα. Γιατί για τα υπόλοιπα παίρνουμε νομίζω καλή εκπαίδευση από το σχολείο μας σε γενικές γραμμές.
Στα συναισθήματα, επειδή είναι ατομικά και ο καθένας είναι μοναδικός και δεν μπορείς να τα γκρουπάρεις πάρα πολύ εύκολα αν δεν έχεις κατάλληλες γνώσεις να βοηθήσεις κάποιο. Το καλό με τα παιδιά είναι ότι δεν χρειάζεται να τα βοηθήσεις, χρειάζεται αλλά να τα εκπαιδεύσεις. Δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμα τα προβλήματα. Από το Δημοτικό μέχρι το Γυμνάσιο και το Λύκειο δημιουργούνται. Που στο Γυμνάσιο και το Λύκειο φαντάσου ότι επαναλαμβάνονται τα προηγούμενα τραύματά τους οπότε η εποχή που θα πάρει τα τραύματά του είναι η εποχή που θα μπει στο Δημοτικό. Αν έχει εκεί σωστή εκπαίδευση, όλη η ζωή του θα είναι πολύ πιο ψυχικά ενδυναμωμένος να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε δυσκολία.
Υπάρχει κάποια περίπτωση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μη αναστρέψιμη;
Η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο πολύ. Και μιλάω για την τεχνολογία γιατί από ένα σημείο και μετά -αυτό που μου λες τώρα είναι ψυχοπαθολογία- αν υπάρχει μια ασθένεια η οποία είναι μη αναστρέψιμη. Πλέον στα περισσότερα υπάρχουν τρόποι οι οποίοι βοηθάνε ακόμα και τη χημεία του εγκεφάλου, τη χημεία του σώματός μας και το πώς θα λειτουργήσουν οι ορμόνες μας. Είναι πολύ λίγες οι περιπτώσεις που είναι μη αναστρέψιμες οι καταστάσεις αλλά κι εγώ δεν είμαι ο ιδανικός άνθρωπος να σου μιλήσω για αυτά. Εκεί χρειάζεσαι καλύτερα έναν ψυχίατρο.
Αυτό που τους δίνεις εσύ, είναι τρόπους να διαχειριστούν το συναίσθημά τους. Δεν τους λες ότι ακολουθώντας αυτή τη μέθοδο θα είναι «πάντα ευτυχισμένοι».
Βασικά, δεν θέλει κανένας να είναι έτσι. Αν το σκεφτείς, αυτό που μας κάνει τη ζωή μας να είναι ωραία είναι ότι υπάρχουν αρνητικές στιγμές, δύσκολες στιγμές οι οποίες υπερτονίζουν τις θετικές. Αν δεν έχεις μέτρο σύγκρισης δεν καταλαβαίνεις ότι είσαι ευτυχισμένος. Αν είσαι συνέχεια ευτυχισμένος στη ζωή σου θα πρέπει να συμβεί κάτι αρνητικό για να καταλάβεις «α, ήμουν ευτυχισμένος ρε συ» αλλιώς αν είσαι συνέχεια χαρούμενος δεν το καταλαβαίνεις. Χρειάζεται η αντιδιαστολή, το αντίθετο για να καταλάβουμε τι είναι αυτό που ζούμε.
Εσύ εφαρμόζεις τις μεθόδους στην καθημερινότητά σου ή έχει γίνει πια αυτοματοποιημένο;
Μακάρι να ήταν έτσι όπως το λες. (Γελάει.) Τη μεθοδολογία τη δική μου την έχω σαν ευαγγέλιο για το οτιδήποτε μυ συμβεί στην καθημερινότητά μου. Από τη στιγμή που βλέπω ότι υπάρχει κάτι για να βοηθήσω τον εαυτό μου, γιατί αυτό σου λέει στην ουσία. Οι δύσκολες ψυχικές καταστάσεις που μπορεί να δημιουργηθούν κατά τη διάρκεια της μέρας σου οφείλονται όχι σε αυτό το οποίο ζεις αλλά στην ερμηνεία της εμπειρίας που έχεις. Αν αλλάξει η ερμηνεία της εμπειρίας, είναι πολύ πιο εύκολο να τη διαχειριστείς. Δε σημαίνει ότι ξαφνικά θα είναι ωραία, μια άσχημη εμπειρία θα την κάνεις ωραία. Δεν έχουμε κάποιο ραβδί. Δε νομίζω ότι έχει και νόημα να είχε κάποιος. Το ωραίο είναι ότι μπορείς μέσα από αυτή τη διαδικασία να εξελιχθείς και να πάρεις όλα τα αρώματα, εγώ τα λέω, των αρνητικών εμπειριών σου και να τα ευχαριστηθείς με τον ίδιο τρόπο που ευχαριστιέσαι μια θετική εμπειρία. Γιατί αν μπορέσεις και μπεις λιγάκι στο σκεπτικό, αυτή τη θεωρία της μεθοδολογίας που τη μαθαίνουμε στο διήμερο που κάνουμε τις συνεδρίες μας, αλλάζει ο τρόπος που βλέπεις τον κόσμο γύρω σου. Και βλέπεις αυτό που θεωρούσες αρνητικό ως μια ευκαιρία να βελτιωθείς και να εξελιχθείς. Να φτιάξεις όχι μόνο μια σχέση ή μία κατάσταση στη δική σου τη ζωή αλλά εσένα. Οπότε είσαι στο κέντρο του σύμπαντός σου, που είμαστε όλοι στο κέντρου του δικού μας σύμπαντος, αλλάζει όλο το σύμπαν όταν αλλάζουμε εμείς. Οπότε είναι πολύ μεγαλύτερη δουλειά από ότι περιμένει κάποιος.
Επαγγελματικά σε καλύπτει στο 100%; Θα άφηνες ένα παραθυράκι να επιστρέψεις σε αυτά που έκανες πριν;
Δεν τα έχω αφήσει. Είναι ένα άλλο κομμάτι με το οποίο δεν μπορώ να σταματήσω να εκφράζομαι. Ετοιμάζω ένα θεατρικό… Το βιβλίο μου υπάρχουν κάποιες σελίδες που λείπουν. Όταν το παίρνεις να το διαβάσεις βλέπεις ότι από το 174 μέχρι το 200κάτι λείπουν σελίδες και γράφω επάνω «σελίδες λείπουν». Αυτό είναι ένα θεατρικό που εξηγεί τι έχουν γίνει αυτές οι σελίδες το οποίο το είχα φτιάξει από τότε που βγήκε το βιβλίο αλλά μετά για διάφορους λόγους αφού κάναμε τις πρόβες γιατί προσπαθούσαμε να δούμε πως θα γίνει γιατί είναι ένα δύσκολο θεατρικό και μετά μπήκε η πανδημία το 2020 και έχει μείνει αυτό. Περιμένω κάποια στιγμή να ολοκληρωθεί αυτό το ωραίο πανδαιμόνιο που μας συμβαίνει για να ξανακάνω αυτή την παράσταση. Οπότε δεν έχει κλείσει ποτέ εκείνος ο χώρος για μένα. Είναι ανοιχτός απλά έχει τον χώρο του.
Είναι το θέατρο και ο κινηματογράφος ένας τρόπος διαχείρισης του συναισθηματικού μας κόσμου; Παίζει ρόλο στην ψυχοσύνθεσή μας;
Αν σκεφτείς ότι αυτό το θεατρικό ότι αυτό το θεατρικό που έχω φταίει είναι βασισμένο σε αυτό που θα σου πω. Όλα τα αρχαία ελληνικά θέατρα ήταν φτιαγμένα μέσα σε θεραπευτικούς χώρους. Για αυτό η Επίδαυρος είναι μέσα στο Ασκλιπιείο, μέσα στον θεραπευτικό χώρο. Στην αρχή του θέατρο στην Ελλάδα, δεν υπήρχε σαν θέατρο αλλά σαν μία μορφή θεραπείας. Δεν ξέρουμε και πάρα πολλά πάνω σε αυτό αλλά ήταν μια μορφή θεραπείας. Οπότε το θέατρο από μόνο του έχει μέσα του -αν κάποιος ασχοληθεί έστω και μια φορά στη ζωή του με το θέατρο θα το ξέρει ήδη ότι μόνο και μόνο βγαίνοντας μπροστά σε άλλους ανθρώπους και εκφράζοντας κάτι που μπορεί να μην είναι καν δικό σου, έχει κάτι απελευθερωτικό, έχει κάτι θεραπευτικό. Οπότε ναι, εννοείται αλλά θα μπορούσε το θέατρο να γίνει και πού πιο στοχευμένα θεραπευτικό. Αυτό προσπαθεί να κάνει και η παράσταση που έχω φτιάξει: να δώσει μια πιο στοχευμένα θεραπευτική υπόσταση στη μυθοπλασία. Στην ουσία θα παρακολουθήσεις ένα θεραπευτικό έργο και ταυτόχρονα κάνεις θεραπευτική δουλειά χωρίς να κάνεις κάποια «εργασία», να νομίζεις ότι κάνεις καταναγκαστικό έργο.
Στην οικογένειά σου υπάρχουν δύο σπουδαίες καλλιτεχνικές προσωπικότητες.
Στο στενό οικογενειακό μου περιβάλλον, για να είμαστε πιο ακριβείς. Ο Αχιλλέας Μάρδας ήταν από τους πρώτους κινηματογραφιστές που έχουμε στην Ελλάδα. Και είναι Μαδράς, έχει αλλάξει το όνομά του επειδή η οικογένειά του δεν τον ήθελε. Είναι αυτός που έχει δημιουργήσει και το «σαρδάμ» γιατί μπερδεύει τη γλώσσα του αυτός όταν έκανε είτε θέατρο είτε κινηματογράφο. Αυτόν δεν τον έχω γνωρίσει γιατί έχει πεθάνει πολύ πριν γεννηθώ . Ο Αλέξης Μαρδάς ή Magic Alex ήταν σε παγκόσμιο επίπεδο προσωπικότητα. Τον έχω γνωρίσει αλλά και πάλι δεν ήταν ένας άνθρωπος που ήταν μέσα στη ζωή μου. Η οικογένειά μου είχε μια υποβόσκουσα καλλιτεχνικότητα αλλά ήταν περισσότερο στο θεραπευτικό.
Όλοι οι άλλοι δεν έχουν σχέση με τα καλλιτεχνικά και εμένα με κοιτούσαν λίγο περίεργα με αυτά που έκανα, δεν καταλαβαίνανε καν. Μέχρι και τώρα δεν καταλαβαίνουν. (Γελάει.).
Υπάρχουν άνθρωποι στο στενό σου περιβάλλον που σου λένε «τι είναι αυτά που κάνεις;»
Μέχρι και πριν από μερικά χρόνια ναι. Τώρα νομίζω οι περισσότερο έχουν κατανοήσει. Πέρασαν και πολλά χρόνια. Και καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο. Και σε εμένα θα ήταν δύσκολο αν είχα να με αντιμετωπίσω σαν φίλο η σαν συνεργάτη ή σαν οτιδήποτε. Ξαφνικά να κάνεις μια τόσο μεγάλη αλλαγή στη ζωή σου και αυτό που σε όριζε να έχει αλλάξει. Καταλαβαίνω τη δυσκολία αλλά πλέον έχει σταματήσει αυτό το οποίο δεν καταλαβαίνουν. Το περισσότερο είναι περιέργεια και θέλουν να μάθουν περισσότερα και όπως είπα βοηθάει και η εποχή πάρα πολύ. Νομίζω ότι είμαστε στην εποχή της ψυχικής υγείας.
Τι θα ήθελες να κατακτήσεις ακόμα επαγγελματικά στο μέλλον;
Έχω διαφορετικούς στόχους από αυτούς που συνηθίζω να ακούω και να διαβάζω. Για εμένα ο μεγαλύτερος στόχος είναι το «σπίτι» μου, η Ελλάδα μου, ο χώρος που ζω και συναναστρέφομαι και έχω τους αγαπημένους μου ανθρώπους να κάνει κάποια βήματα και αν μπορώ να συμβάλω εγώ σε αυτά τα βήματα θα είναι ακόμα καλύτερο προς τη συναισθηματική εκπαίδευση , προς την ψυχική αποφόρτιση, προς τη θεραπεία τραύματος. Αν μπει στο σχολείο μας, έστω και σαν υπόνοια, γιατί εμείς έχουμε καταφέρει να μπούμε στα σχολεία γιατί εκπαιδεύουμε εκπαιδευτικούς με τις υποτροφίες που δίνουμε. Κάνουμε τη δουλειά που χρειάζεται να κάνουμε, κάνουμε τις έρευνές μας, έχουμε κάνει τις μελέτες μας, τα έχουμε παρουσιάσει όλα αυτά σε σχολεία, έχουμε ενημερώσει γονείς και εκπαιδευτικούς σε όλη την Ελλάδα και δίνουμε και τις υποτροφίες. Οπότε όλο αυτό σε βάθος χρόνο αναγνωριστεί, μεγαλώσει θα είναι για μένα ότι καλύτερο. Αν είναι ο στόχος μου κάποιος είναι αυτός.
