Υπάρχει κάτι βαθιά καθησυχαστικό στις εικόνες της παραμονής των Χριστουγέννων στο Μέγαρο Μαξίμου. Όχι γιατί είναι «γιορτινές» με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να ορίζουμε τη γιορτή, αλλά γιατί είναι ήρεμες. Επαναλαμβανόμενες, σχεδόν τελετουργικές. Σαν να επιμένουν κάθε χρόνο να μας υπενθυμίζουν ότι η Ελλάδα, όταν υποδέχεται τα κάλαντα, δεν χρειάζεται να υψώσει τη φωνή της. Το αποτέλεσμα δεν είναι εορταστικό με την έννοια του θεάματος. Είναι θεσμικό και οικογενειακό. Και ίσως αυτό να είναι το πιο παραδοσιακό στοιχείο που έχουμε ξεχάσει να αναγνωρίζουμε ως αξία.
Με αφορμή μια παραμονή Χριστουγέννων
Όταν ήμουν μικρός, στην Αθήνα όπου μεγάλωσα και ζω ακόμη, η παραμονή των Χριστουγέννων είχε έναν ρυθμό σχεδόν τελετουργικό. Το δέντρο στο σπίτι ήταν ήδη στολισμένο από τις προηγούμενες μέρες. Ο πατέρας μου ετοιμαζόταν. Η μητέρα μου είχε φροντίσει από νωρίς τα γλυκά και τα κεράσματα για τα παιδιά και τους φίλους της γειτονιάς που θα περνούσαν να πουν τα κάλαντα. Έχω τέσσερις αδελφές μεγαλύτερες από μένα. Όταν λέγαμε τα κάλαντα, πήγαινα πάντα με τη μικρότερη. Οι άλλες είχαν ήδη μεγαλώσει. Ετοιμαζόμασταν οι δυο μας, βγαίναμε στη γειτονιά, χτυπούσαμε πόρτες, μαζεύαμε χρήματα. Στο μυαλό μου υπήρχε πάντα ένας μικρός στόχος. Κάτι που ήθελα πολύ. Μια ωραία κιθάρα.
Η φροντίδα πριν από τη γιορτή
Όλα όμως ήταν προσεγμένα. Όχι με την έννοια της γιορτινής υπερβολής, αλλά της φροντίδας. Φορούσαμε τα καλά μας. Όχι τα ρούχα της βραδινής γιορτής που θα ακολουθούσε αργότερα, αλλά εκείνα που θα φορούσαμε και στην εκκλησία. Θυμάμαι πάντα το γυάλισμα των παπουτσιών. Ήμασταν επτά άτομα στο σπίτι. Επτά ζευγάρια παπούτσια παραταγμένα. Δεν ήταν εποχή που άλλαζες παπούτσια κάθε μέρα. Υπήρχε η πάστα παπουτσιών, το κουτάκι με το χρώμα, το πανί, η ίδια κίνηση ξανά και ξανά μέχρι να γυαλίσει σωστά το δέρμα. Δεν ήταν αγγαρεία. Ήταν προετοιμασία. Ένας τρόπος να δείξεις ότι σέβεσαι τον δρόμο που θα περπατήσεις και το σπίτι που θα ανοίξει.
Το Μαξίμου ως το μεγάλο σπίτι
Ίσως γι’ αυτό οι εικόνες των Χριστουγέννων στο Μέγαρο Μαξίμου διαβάζονται τόσο οικεία. Εκείνες τις ημέρες, το Μαξίμου δεν λειτουργεί ως κτίριο εξουσίας. Λειτουργεί σαν το μεγάλο σπίτι όλων μας. Ένα σπίτι που ανοίγει. Που υποδέχεται. Παιδιά, μουσικές ομάδες, παραδοσιακές φορεσιές δεν στήνονται ως σκηνικό. Γίνονται συνομιλητές. Και το ύφος που τους υποδέχεται είναι χαμηλόφωνο, σχεδόν οικιακό. Σαν να άνοιξε απλώς ένα σπίτι, όχι ένας θεσμός που διεκδικεί εικόνα.
Το στυλ της υποδοχής ως στάση
Στο κέντρο αυτής της εικόνας βρίσκεται η Μαρέβα Γκραμπόβσκι Μητσοτάκη, όχι ως πρωταγωνίστρια, αλλά ως σταθερά. Οι εμφανίσεις της παραμονή Χριστουγέννων δεν αλλάζουν δραστικά από χρονιά σε χρονιά. Και αυτό δεν είναι τυχαίο.
Το ντύσιμο δεν αφηγείται μια ιστορία μόδας. Αφηγείται έναν ρόλο. Κοστούμι ή αυστηρό σύνολο, σκούρες αποχρώσεις, καθαρές γραμμές, ελάχιστα κοσμήματα. Η σιλουέτα παραμένει ελεγχόμενη. Το styling αποσύρεται. Το σώμα στέκεται σε θέση υποδοχής, όχι επίδειξης. Αυτό είναι το στυλ της υποδοχής. Ένα στυλ που δεν τραβά το βλέμμα, αλλά το χαμηλώνει. Δεν προσπαθεί να είναι χαρούμενο. Δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει. Και ακριβώς γι’ αυτό αποκτά βάρος. Γιατί λειτουργεί σαν υπόσχεση συνέχειας.
Όταν το θεσμικό προστατεύει το συναίσθημα
Το θεσμικό ύφος δεν απομακρύνει το συναίσθημα. Το προστατεύει. Το κρατά καθαρό από θόρυβο. Όπως και στο ελληνικό σπίτι, έτσι και εδώ, η γιορτή δεν χρειάζεται υπερβολή για να σταθεί. Χρειάζεται πλαίσιο. Δεν υπάρχει η ανάγκη να γιορτάσουμε την Ελλάδα. Υπάρχει η ανάγκη να τη σεβαστούμε. Να κάνουμε ένα βήμα πίσω για να ακουστούν οι φωνές των παιδιών, οι μελωδίες, οι λέξεις που επαναλαμβάνονται αιώνες τώρα.
Τι μας θυμίζει αυτή η εικόνα
Αυτή η εικόνα δεν μας διδάσκει πώς να ντυθούμε. Μας θυμίζει πώς να σταθούμε. Ότι η κομψότητα δεν είναι ζήτημα εποχής ή περίστασης, αλλά συνέπειας. Ότι η παράδοση δεν χρειάζεται σκηνοθεσία για να επιβιώσει. Χρειάζεται χώρο. Ίσως τελικά έτσι πρέπει να δεχόμαστε την Ελλάδα τα Χριστούγεννα. Με σιωπηλή προσοχή, με οικογενειακή τάξη, με ένα ύφος που δεν διεκδικεί τον πρώτο ρόλο, γιατί γνωρίζει ότι ο ρόλος του είναι να κρατά τον χώρο ανοιχτό. Και αυτό, όσο κι αν δεν μοιάζει εορταστικό, είναι βαθιά γιορτινό με τον πιο ουσιαστικό τρόπο.
Διαβάστε επίσης: Μόντε Κάρλο: Σκιές και μυστικά στα πιο πριγκιπικά Χριστούγεννα της Ευρώπης
