Η Πρωτοχρονιά 1995 δεν ξεκινά με αντίστροφη μέτρηση. Ξεκινά με αμφιβολία. Να βγούμε ή να μείνουμε μέσα. Να ντυθούμε ή να εξαφανιστούμε. Στην τηλεόραση, η Τζένη Μπαλατσινού και η Κλειώ Χατζηστεφάνου μιλούν για το πάρτι σαν να μιλούν για μια καθημερινή δοκιμασία. Μαλλιά, μέικ απ, καθυστερήσεις, φωνές από κάτω. Και κάπου εκεί, η σκέψη να κατεβάσεις τα ρολά και να κλείσεις τα τηλέφωνα μοιάζει όχι μόνο λογική, αλλά και δελεαστική. Δεν πρόκειται για οδηγό μόδας. Πρόκειται για παρατήρηση σε πραγματικό χρόνο. Η μόδα εδώ δεν λειτουργεί σαν λύση. Λειτουργεί σαν συνθήκη. Και ακριβώς γι’ αυτό, είναι πειστική.
Πριν από το πάρτι, ο ρυθμός της προετοιμασίας
Η δυναμική ανάμεσα στην Τζένη Μπαλατσινού και την Κλειώ Χατζηστεφάνου δεν βασίζεται στην αντίθεση, αλλά στον συγχρονισμό. Η Τζένη φέρνει τον παλμό, την αίσθηση του επείγοντος, τη διάθεση να ειπωθούν όλα τη στιγμή που συμβαίνουν. Η Κλειώ παρατηρεί, σχολιάζει, μετατοπίζει το βάρος με ακρίβεια και χιούμορ. Μαζί δημιουργούν έναν διάλογο που δεν αφορά μόνο το τι θα φορέσουμε, αλλά το γιατί η προετοιμασία για ένα πάρτι συχνά μοιάζει πιο φορτισμένη από το ίδιο το πάρτι. Η Πρωτοχρονιά 1995 καταγράφει έτσι μια σπάνια τηλεοπτική στιγμή που δύο γυναίκες μιλούν για τη μόδα όχι σαν εικόνα προς κατανάλωση, αλλά σαν εμπειρία που προηγείται της εξόδου.
Ο εξωγήινος της χαράς
Και τότε εμφανίζεται ο Βασίλειος Κωστέτσος. Αυτοχαρακτηρίζεται εξωγήινος, και το πλατό τον ακολουθεί χωρίς ειρωνεία. Μιλά για το νόημα των Χριστουγέννων, για τον έρωτα, για απορρυπαντικά και πλυντήρια, με την ίδια άνεση που μιλά για ρούχα. Το sexy δεν παρουσιάζεται σαν στρατηγική. Είναι φυσική κατάσταση. Η μόδα δεν χρειάζεται εξηγήσεις. Υπάρχει για να προκαλεί χαρά και διάθεση. Η παρουσία του συμπυκνώνει μια εποχή όπου η υπερβολή δεν είχε ακόμη μετατραπεί σε υπολογισμένο μήνυμα. Όπου η πρόκληση δεν λειτουργούσε σαν ταμπέλα, αλλά σαν τρόπος να υπάρξεις στον χώρο.
Techno, 50s και εικόνες που ταξιδεύουν πιο γρήγορα από τις πασαρέλες
Ο Παναγιώτης Χατζηστεφάνου μιλά για techno και 50s, για Παρίσι και Μιλάνο, για τη Vivienne Westwood, τον John Galliano και τον Jean-Paul Gaultier. Στην ουσία, όμως, μιλά για εικόνες. Για εικόνες που ταξιδεύουν πιο γρήγορα από τις πασαρέλες και διαμορφώνουν γούστα πριν αποκτήσουν όνομα. Στην Πρωτοχρονιά 1995, η μόδα δεν παρουσιάζεται σαν αποτέλεσμα επίδειξης. Παρουσιάζεται σαν ρεύμα εικόνων που κυκλοφορούν, επηρεάζουν, διαμορφώνουν επιθυμίες. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε visual culture, τότε λεγόταν απλώς τηλεόραση. Και λειτουργούσε ήδη με τους όρους του μέλλοντος.
Μια τηλεοπτική γλώσσα πριν αποκτήσει όνομα
Η εκπομπή IN FASHION, που προβλήθηκε στο Star Channel την περίοδο 1994–95, ανήκει σε εκείνη τη μικρή κατηγορία τηλεοπτικών προγραμμάτων που δεν προσπάθησαν να ορίσουν τη μόδα, αλλά να την παρατηρήσουν. Σε μια τηλεόραση που τότε επένδυε κυρίως στην ταχύτητα, το IN FASHION επέλεξε ρυθμό, παύσεις και χώρο για την εικόνα. Η σκηνοθεσία του Πάνου Χ. Κούτρα αντιμετώπιζε τη μόδα σαν αφήγηση. Η κάμερα δεν καταδίωκε το πλάνο. Το ακολουθούσε. Μια επιλογή που τότε έμοιαζε σχεδόν αντιτηλεοπτική και που σήμερα διαβάζεται σαν πρόδρομος ενός πιο κινηματογραφικού τρόπου αφήγησης.
Το concept και η αρχισυνταξία της εκπομπής, με την υπογραφή του Ηλία Μιχαλολιά, διαμόρφωσαν έναν τρόπο παρουσίασης της μόδας σαν κοινωνικού φαινομένου σε διαρκή κίνηση. Τα κείμενα του Παναγιώτη Χατζηστεφάνου απέφευγαν το κήρυγμα. Περιέγραφαν τι συμβαίνει και άφηναν το νόημα να προκύψει. Στο επίκεντρο, η Τζένη Μπαλατσινού και η Κλειώ Χατζηστεφάνου δεν λειτουργούσαν σανπαρουσιάστριες με τη συμβατική έννοια. Η παρουσία τους βασιζόταν στον διάλογο και στην παρατήρηση. Μιλούσαν για τη μόδα όπως μιλά κανείς για την καθημερινότητά του.
Η σκουπιδοσακούλα σαν προαναγγελία
Και ύστερα, η θεωρία γίνεται πράξη. Σε ένα αθηναϊκό διαμέρισμα, μπροστά στην κάμερα, το moulage αποκτά χαρακτήρα εργαστηρίου. Τούλια, πλαστικά, λουλούδια, σελοτέιπ, συνδετήρες. Μια σκουπιδοσακούλα μεταμορφώνεται σε φόρεμα. Σε μια εποχή πριν από τα fashion films και τα social media edits, η σκηνή λειτουργεί σχεδόν προφητικά. Η μόδα δεν χρειάζεται πασαρέλα. Χρειάζεται κάμερα, βλέμμα και μια ιδέα που συμβαίνει μπροστά μας.
Η πόλη σαν σκηνή
Η μόδα βγαίνει από το στούντιο. Ένα αγόρι και ένα κορίτσι περπατούν στο κέντρο της Αθήνας. Τα πλάνα εναλλάσσονται στον ρυθμό του 1995. Τα looks αλλάζουν χωρίς επιδεικτικότητα. Προτείνονται, δεν επιβάλλονται. Πρόκειται για ένα fashion film πριν υπάρξει ο όρος. Σε μια εποχή πριν από τα fashion films και τα social media edits, το συγκεκριμένο βίντεο λειτουργεί προφητικά. Η μόδα περπατά στην πόλη, μπαίνει σε ένα κεντρικό ξενοδοχείο, χάνεται σε διαδρόμους και δωμάτια. Η αφήγηση γίνεται κινηματογραφική χωρίς να το διεκδικεί.
Από την τηλεόραση στο σινεμά
Η σκηνοθετική ματιά του Πάνου Χ. Κούτρα θα βρει τα επόμενα χρόνια τον φυσικό της χώρο στον κινηματογράφο. Από τα πρώτα του έργα μέχρι τις διεθνώς αναγνωρισμένες ταινίες του, η επιμονή στον ρυθμό, στους χαρακτήρες και στην παρατήρηση της καθημερινότητας θα παραμείνει σταθερή. Η τηλεοπτική εμπειρία του IN FASHION διαβάζεται σήμερα λιγότερο σαν παρένθεση και περισσότερο σαν εργαστήριο.
Το τέλος σαν κίνηση
Λίγο πριν το τέλος, η Τζένη παραδέχεται ότι πρέπει να ειπωθούν τα αναμενόμενα λόγια της βραδιάς. Και αμέσως μετά, η εκπομπή κλείνει χωρίς έμφαση. Χωρίς συμπέρασμα. Με κίνηση. Η Πρωτοχρονιά 1995 δεν μας δίνει οδηγίες. Μας αφήνει εικόνες. Και ίσως γι’ αυτό, τόσα χρόνια μετά, δεν μοιάζει παλιά. Δεν προσπαθεί να μας πει τι είναι η μόδα. Μας δείχνει πώς κυκλοφορούσε τότε.
Διαβάστε επίσης: Diana Vreeland Christmas red: Χριστούγεννα στο κόκκινο
