Η Καλλιόπη Χαραλάμπους, Διευθύντρια του Παιδικού & Εφηβικού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου, μας ξεναγεί στη μαγεία της κινηματογραφικής γιορτής που φέρνει κοντά μικρούς και μεγάλους.
Σε συνέντευξη στο okmag, μας μιλά για το όραμά της, τις προκλήσεις και τη σημασία των ταινιών για παιδιά και εφήβους, αλλά και για τη συνεργασία με το θρυλικό Studio Ghibli, φέρνοντας κοντά το ελληνικό κοινό με τον πλούτο του παγκόσμιου animation.
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τον χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου για παιδιά και εφήβους;
Ο χώρος του κινηματογράφου για παιδιά και εφήβους μού ήταν άγνωστος μέχρι να τον γνωρίσω μέσα από τα μάτια του παιδιού μου. Όταν ανακάλυψα πόσος πλούτος υπάρχει στο σινεμά για παιδιά, πέρα από τις ταινίες που παίρνουν διανομή στην Ελλάδα, θέλησα να δημιουργήσω μία διοργάνωση στην Αθήνα όπου όλοι θα μπορούν να δουν ταινίες από όλο τον κόσμο. Θεώρησα ότι υπήρχε μια ανάγκη για να γεννηθεί ένας ετήσιος κινηματογραφικός θεσμός που θα προσφέρει ψυχαγωγία και κινηματογραφική εκπαίδευση, ειδικά στη σημερινή εποχή που τα παιδιά έχουν αδιάλειπτη επαφή με τα οπτικοακουστικά μέσα και χρειάζονται εκπαίδευση σε αυτά ώστε να αποκτήσουν κριτική σκέψη.
Πιστεύετε ότι οι ταινίες για παιδιά και εφήβους μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους;
Πιστεύω ότι τους διευρύνουν τη σκέψη: βλέπουν συνομηλίκους τους να είναι πρωταγωνιστές σε ιστορίες που διαδραματίζονται σε απίθανα μέρη, «συνδέονται» και ταυτίζονται με παιδιά που μπορεί να ζουν σε πολύ διαφορετικές συνθήκες από τις δικές τους, αλλά βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις στις φιλικές ή οικογενειακές σχέσεις, στο σχολείο, ακούν γλώσσες από όλο τον κόσμο. Πρόκειται για μια πρώτη γνωριμία με τον κόσμο και φυσικά αυτό μόνο βοηθητικό μπορεί να είναι σαν εμπειρία.
Ποιες ήταν οι βασικές σκέψεις σας όταν δημιουργήθηκε το Παιδικό & Εφηβικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου;
Όταν δημιουργήθηκε το Παιδικό & Εφηβικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου είχαμε την πεποίθηση (και επιβεβαιωθήκαμε στην πορεία) ότι τα παιδιά και οι έφηβοι αξίζουν να έχουν πρόσβαση σε κινηματογραφικές ιστορίες φτιαγμένες για αυτούς, με σεβασμό στη ματιά τους. Οκτώ χρόνια μετά, έχουμε αναπτύξει ένα πολυσχιδές έργο που επεκτείνεται πέρα από τις κινηματογραφικές προβολές του Φεστιβάλ. Μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα, εργαστήρια κινηματογράφου, δράσεις σε σχολεία σε όλη την Ελλάδα, συνεργασίες με πολιτιστικούς, εκπαιδευτικούς φορείς και οργανισμούς, δημιουργήσαμε ένα ενεργό δίκτυο που ενισχύει τη σχέση των νέων με την τέχνη του σινεμά και αυτό μας δίνει ιδιαίτερη χαρά.
Πώς επιλέγονται τα θέματα των ταινιών, όπως ζητήματα ταυτότητας, αποδοχής ή περιβαλλοντικής ευαισθησίας;
Η παγκόσμια παραγωγή ταινιών για παιδιά και νέους καταπιάνεται με όλες αυτές τις θεματικές: φιλικές και οικογενειακές σχέσεις, τα σπορ ή η σχολική ζωή, φανταστικές ιστορίες, παραμύθια, θέματα πιο σύνθετα όπως αυτό της αποδοχής και της ταυτότητας, του εκφοβισμού, θέματα που αφορούν στην περιβαλλοντική κρίση… Η δική μας δουλειά κάθε χρόνο είναι να επιλέξουμε τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς που πιστεύουμε ότι θα μιλήσουν στην ψυχή των παιδιών χωρίς διδακτισμό.
Τι σημαίνει για εσάς η συνεργασία με το Studio Ghibli και τι μήνυμα θέλετε να περάσει στα παιδιά;
Αποφασίσαμε να κάνουμε ένα αφιέρωμα στο θρυλικό ιαπωνικό Studio GHIBLI με αφορμή τα 40 χρόνια του. Το Φεστιβάλ θα προβάλει για πρώτη φορά με ελληνική μεταγλώττιση τρεις σπουδαίες ταινίες του Χαγιάο Μιγιαζάκι, ταινίες με επίκαιρο αντιπολεμικό μήνυμα. Επιλέξαμε τις τρεις ταινίες που πιστεύουμε απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες – από πολύ μικρά παιδιά έως λάτρεις του είδους κάθε ηλικίας – σαν μία μικρή εισαγωγή σε αυτό το αξεπέραστο είδος animation. Η επιλογή μάς δικαίωσε, αφού το κοινό υποδέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό αυτές τις προβολές. Αυτές οι χειροποίητες και κλασικές ταινίες έχουν μια ιδιαιτερότητα: δεν έχει σημασία πόσες φορές τις έχεις δει, κάθε φορά «βλέπεις» κάτι διαφορετικό, όπως συμβαίνει μ’ ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο.
Πώς αντιδρά το ελληνικό κοινό σε ταινίες με έντονα κοινωνικά ή πολιτικά μηνύματα;
Το ελληνικό κοινό δεν είναι διαφορετικό από άλλα κοινά: μια καλή ταινία τυγχάνει πάντα καλής υποδοχής. Δεν μπορώ να σκεφτώ μια ιδιαίτερη αντίδραση του ελληνικού κοινού. Τα πιο ευαίσθητα θέματα έχουν να κάνουν με τις σχέσεις και πώς πιθανά αποτυπώνονται στις ταινίες. Έχουμε δει αντιδράσεις σε θέματα που μπορεί να αγγίζουν τη ΛΟΑΤΚΙ+ ατζέντα, αλλά αυτό δεν είναι χαρακτηριστικό των Ελλήνων. Συνομιλώντας με συναδέλφους στην Ευρώπη μοιραζόμαστε αρκετές κοινές εμπειρίες, για παράδειγμα μία ταινία με πρωταγωνιστή ένα παιδί που έχει γονείς του ίδιου φύλου, μπορεί να μην είναι αποδεκτή σε θρησκευτικές κοινότητες είτε στο Βέλγιο ή και στην Ελλάδα. Δε βλέπω λοιπόν ιδιαίτερες διαφορές στις αντιδράσεις.
Πώς επηρεάζει η προσωπική σας εμπειρία ή η σχέση με τα παιδιά την επιλογή των ταινιών και θεμάτων;
Δε νομίζω ότι μπορεί κανείς να κάνει τη δουλειά αυτή αν δεν αγαπάει τα παιδιά. Κάθε φορά που συνομιλώ με ένα παιδί μαθαίνω κάτι που δεν ήξερα. Γι’ αυτό είναι στρατηγικής σημασίας για εμάς να βρίσκονται τα παιδιά στο επίκεντρο του φεστιβάλ, όχι μόνο ως θεατές αλλά ως συνεργάτες που επιλέγουν ταινίες, αποφασίζουν για τα βραβεία, γίνονται δημοσιογραφικές ομάδες και καλύπτουν το φεστιβάλ.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις όταν συνεργάζεστε με μεγάλους χορηγούς και πώς διατηρείτε την καλλιτεχνική ελευθερία;
Δε θα έλεγα ότι είναι πρόκληση, αντιθέτως είναι ζητούμενο για έναν μη κερδοσκοπικό καλλιτεχνικό οργανισμό να βρίσκει συνεργάτες μεγάλους χορηγούς και εταιρίες. Εν προκειμένω, είμαστε πολύ τυχεροί για την εμπιστοσύνη που μας δείχνει η ΔΕΗ, ως μεγάλος χορηγός για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά γιατί με αυτή τη συνεργασία μπορούμε να επιτύχουμε νέους στόχους. Και για μία μεγάλη εταιρία, τι καλύτερο από το να ενδύει σε θεσμούς που συνομιλούν με τη νέα γενιά; Δεν είναι όμως μόνο οι μεγάλοι χορηγοί που υποστηρίζουν το έργο μας. Κάθε συνεργασία που χτίζουμε μάς επιτρέπει να μιλήσουμε σε περισσότερα παιδιά, περισσότερες οικογένειες, περισσότερα σχολεία, σε ευάλωτες ομάδες, σε όλη τη χώρα. Η βασική βέβαια προϋπόθεση για τις συνεργασίες αυτές να υπάρχει απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία.
Ποιο είναι το όραμά σας για το Φεστιβάλ τα επόμενα χρόνια; Σκέφτεστε επέκταση σε άλλες πόλεις ή χώρες;
Ήδη, η διεύρυνση των δραστηριοτήτων του Φεστιβάλ γεωγραφικά αλλά και μέσα στο έτος μάς γεμίζει χαρά και ευθύνη. Εδώ και τρία χρόνια έχουμε διευρύνει τις δραστηριότητές μας στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, στην Κύπρο, αλλά αυτό έγινε με οργανικό και φυσικό τρόπο. Είναι φυσικό να συνεργαζόμαστε με φορείς στην Κύπρο αφού μοιραζόμαστε την ίδια γλώσσα και έχουμε κοινή κουλτούρα. Το Φεστιβάλ ταξιδεύει επίσης, σε διάφορες πόλεις στην Ελλάδα μέσα από τα εκπαιδευτικά του προγράμματα αλλά και με ψηφιακές δράσεις που καταργούν τις αποστάσεις.
Τι θα θέλατε να θυμάται ένα παιδί ή ένας έφηβος μετά την παρακολούθηση ενός φιλμ στο Φεστιβάλ;
Ότι είναι ωραίο να πηγαίνεις σινεμά με παρέα και να μοιράζεσαι την εμπειρία αυτή στο φυσικό της χώρο.
Διαβάστε επίσης: Ορέστης Ανδρεαδάκης στο OK! «Ένας θεσμός δεν “ενηλικιώνεται” μέσω των σταρ που τον επισκέπτονται»
