Η Πέμη Ζούνη είναι χαρούμενη γιατί επιστρέφει εκεί που νιώθει σαν δεύτερο σπίτι της, στη σκηνή. Και μάλιστα με ένα κατεξοχήν ερωτικό έργο, το Οι πεταλούδες είναι ελεύθερες του Λέοναρντ Γκέρσε. “Είμαι θεατροπαίδι, γιατί να το κρύψομεν άλλωστε;” λέει γελώντας και την ίδια στιγμή παραγγέλνει έναν φυσικό χυμό. Σε πολυσύχναστο καφέ της Νέας Ερυθραίας η διπλανή παρέα αναρωτιέται χαμηλόφωνα “Η Πέμη Ζούνη δεν είναι αυτή;”. Η Πέμη ρίχνει μια διακριτική ματιά, ανάβει τσιγάρο και παίρνει το μαγνητόφωνο προς το μέρος της λέγοντας “Ξεκινάμε;”.
Πώς περάσατε αυτό τον χρόνο της καραντίνας;
Αξέχαστα. (Γελάει.) Πέρα από την πλάκα, επειδή δεν είχα ζήσει τόσο πολύ το σπίτι μου, ανακάλυψα ότι μου αρέσει. Να έχω την πολυτέλεια του χρόνου, να διαβάζω τα βιβλία μου, να βλέπω τις ταινίες μου, να φροντίζω τον κήπο μου. Παρ’ όλα αυτά, έχασα αναγκαστικά όλο το άλλο, που είναι να μπορώ να κάνω ό,τι θέλω ή να μην κάνω τίποτα, το οποίο είναι μαγικό. Αλλά πραγματικά ήταν η μόνη συγκυρία που μας ανάγκασε να δούμε τους άλλους, αυτούς με τους οποίους συγκατοικούμε.
Και τους ίδιους μας τους εαυτούς.
Φυσικά! Αλλά να σου πω κάτι; Με τον εαυτό σου αν θέλεις συναντιέσαι και μέσα στη βαβούρα. Με τους άλλους, όμως, ήταν πολύ καλό που βρεθήκαμε. Ακόμη και αν σε κάποιους αυτό έφερε τριβές. Για καλό έγινε κι αυτό. Εκείνο που δεν ήταν καλό είναι ο φόβος που έχει σπείρει όλη αυτή η κατάσταση. Δεν είναι μόνο ο ίδιος ο ιός, είναι και η διαχείριση των ειδήσεων και η τρομολαγνεία πολλών δημοσιογράφων και καναλιών…
Προσπερνώντας τον φόβο, υπάρχει ο ενθουσιασμός για τη νέα σας θεατρική δουλειά.
Ναι! Ξεκινήσαμε την καλοκαιρινή μας περιοδεία με πολλούς προορισμούς και η αλήθεια είναι πως έχω λαχτάρα μεγάλη γιατί δεν έχω χορτάσει το θέατρο σαράντα χρόνια τώρα. Επίσης, μου έλειψε να μοιραστώ ξανά κάτι ζωντανά.
Αν δεν το έχετε χορτάσει σαράντα χρόνια, μάλλον αποκλείεται να συμβεί στο μέλλον.
Μην το λες! Τα τελευταία χρόνια έχω αναθεωρήσει πολλά πράγματα. Μέσα σε αυτά και το θέατρο. Το αγαπώ, το λατρεύω, αλλά δεν είναι η ζωή μου μόνο το θέατρο. Και αν για οποιονδήποτε λόγο σταματήσει, θα συνεχίσω να ζω μια χαρά.
Τι σας οδήγησε σε αυτή την αναθεώρηση πραγμάτων;
Ανακάλυψα ότι είχα εγωιστική ματιά στη ζωή, με τον τρόπο που διεκδικούσα να ζω ό,τι ποθούσα, ό,τι ήθελα, ό,τι με έκανε καλά. Ναι, έχω υπάρξει πολύ εγωίστρια. Αυτά τα χρόνια θα τα άλλαζα αν μπορούσα, αλλά έχω μάθει πλέον τι σημαίνει πραγματικά να δίνεις. Έχω μάθει αυτή τη χαρά που παίρνεις από το να χαίρεται ο άλλος που αγαπάς και όχι μόνο τη χαρά που αντλείς από αυτά που εσύ γουστάρεις και έχεις ανάγκη.
Αυτή την εγωιστική ματιά στη ζωή βοήθησαν και οι άλλοι να την αντιληφθείτε ή απλώς ήρθε το πλήρωμα του χρόνου;
Βοηθάνε οι συγκυρίες, πάντα. Δηλαδή οι πίστες που περνάς. Εγώ πέρασα τα τελευταία χρόνια μερικές δύσκολες πίστες, όπως όλοι ξέρουμε, και –«κάλλιο αργά παρά ποτέ»– κατάλαβα σημαντικά πράγματα για μένα. Μου αρέσει να βελτιώνομαι και, δόξα τω Θεώ, έχω κάμποσα να φτιάξω ακόμη. (Γελάει.)
Τώρα σε τι φάση είστε, τι θέλετε να βελτιώσετε;
Τώρα κοιτάω να ξεσκονίσω από πάνω μου το στρες και το τρέξιμο. Και να κάνω μόνο πράγματα που με γαληνεύουν. Πέρασε για μένα η εποχή της φασαρίας. Δεν μου αρέσει πια η φασαρία ούτε στις σχέσεις ούτε στις δουλειές. Μου αρέσει η πιο ήσυχη ικανοποίηση. Κι αυτό διεκδικώ. Δεν μπορώ τις στρεσογόνες καταστάσεις.
Στο παρελθόν επιζητούσατε αυτή τη φασαρία;
Ναι, ήμουν σπιντάτη. Το ψευδώνυμό μου ήταν «ντούρασελ». (Γελάει.) Ήταν η εποχή της αρπαγής.
Τι σημαίνει αυτό;
Του αρπάγματος. Των στιγμών. Της έντασης. Με τον καιρό νιώθω πως γειώνομαι. Συναντώ πολλούς νέους ανθρώπους που έμαθαν πολύ νωρίτερα από μένα πως κερδίζεις πολλά με αυτή τη γείωση.
Αναφερθήκατε προηγουμένως στις δύσκολες πίστες που περάσατε τα τελευταία χρόνια. Και όλοι καταλαβαίνουμε σε ποια περίοδο της ζωής σας αναφέρεστε. Τότε λοιπόν και λίγο αργότερα, αφότου καταλάγιασε ο θόρυβος, για ποια πράγματα βάλατε τον εαυτό σας στον τοίχο και για ποια χρειάστηκε να του ζητήσετε μια «συγγνώμη»;
Για τα δικά μου λάθη έβαλα τον εαυτό μου στον τοίχο, που δεν θα τα αναλύσουμε τώρα, και προσπαθώ να τον συγχωρήσω. Είμαι ακόμα πολύ έξαλλη με τον εαυτό μου. Αλλά θα βρω τον τρόπο. Έτσι και αλλιώς, η κάθε δύσκολη πίστα έχει κάτι να μας δώσει. Δεν έχει περιγράψει κανείς ωραιότερα αυτό που συζητάμε από τον Γεράσιμο Ευαγγελάτο σε έναν στίχο του: «Η καρδιά πονάει όταν ψηλώνει». Αυτό θα πω μόνο!
Το ότι εμπιστευτήκατε εύκολα κάποιους ανθρώπους ήταν ένα από τα βασικά σας λάθη;
Βεβαίως ήταν κι αυτό ένα από τα λάθη μου. Δεν το είχα δει τότε. Δεν μπορώ όμως να γίνω καχύποπτη με τους ανθρώπους. Συνειδητά δεν το επιλέγω. Απλώς, ύστερα από αυτά που πέρασα, νομίζω πως είμαι πλέον πιο προσεκτική.
Με όλη αυτή την ιστορία που προέκυψε ανάμεσα σε εσάς και την πρώην συνεργάτιδά σας Μπέσσυ Γιαννοπούλου, νιώσατε πως ίσως κλονιστεί η αγάπη του κόσμου προς το πρόσωπό σας;
Δεν το ένιωσα πραγματικά γιατί είμαι πολλά χρόνια εκτεθειμένη, επομένως όποιον χαρακτήρα κι αν έχεις, δεν μπορείς να τον κρύψεις. Έχουμε συστηθεί μέσα από πολλά πράγματα με τον κόσμο –και όχι μία φορά–, άρα δεν μπορώ να πω ότι ανησύχησα πραγματικά. Στενοχωρήθηκα όμως. Αλλά ύστερα πήρα την ανταμοιβή μου από τον κόσμο, ότι δεν τρέχει τίποτα. Συνέχισαν να είναι απέναντί μου όπως τους ήξερα. Κι αυτό ήταν μεγάλη ανταμοιβή.
Δίνετε την αίσθηση μιας αισιόδοξης και δυνατής γυναίκας, που δεν έχει μάθει να το βάζει κάτω, όποιες κι αν είναι κάθε φορά οι δυσκολίες.
Πάντα βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο. Ακόμη και στις καταθλίψεις που περνάω, προσπαθώ να ξαναβρίσκω την αισιοδοξία μου.
Το μάθατε από το σπίτι σας αυτό;
Νομίζω πως είναι ένα υλικό που το έχεις μέσα σου, είναι αυτό το υλικό που σε οδηγεί κάθε φορά στο ποιους θα ακούσεις και πού θα ψάξεις για απαντήσεις. Γιατί τα ακούς όλα γύρω σου, και τα μισοάδεια και τα μισογεμάτα. Το τι θα διαλέξεις όμως, οι επιλογές μας, είναι η κλίση μας. Άρα μάλλον είναι και λίγο έμφυτο.
Με ποια φράση έχετε μεγαλώσει που είτε προσπαθήσατε αργότερα να την αφήσετε πίσω σας είτε την υιοθετήσατε και πορεύεστε με αυτήν;
Δεν έχω φράση, δίδαγμα ή συμβουλή. Δεν υπήρχαν ιδιαίτερα συμβουλευτικές συζητήσεις και είναι καλό αυτό. Γιατί έζησα σε μια οικογένεια που αγαπιόταν και πάλευε καθημερινά για να επιβιώσει και να καλυτερεύσει τη ζωή της. Δεν υπήρχαν, για παράδειγμα, στη συζήτηση υπαρξιακά θέματα. Από εκεί και πέρα, σίγουρα παίρνεις από τους δικούς σου ανθρώπους πράγματα, αλλά στην περίπτωσή μου δεν ήταν σε επίπεδο συμβουλών. Ας πούμε, οι γυναίκες της οικογένειάς μου ήταν πολύ δυναμικές και δυνατές. Δυνατές όχι με την έννοια του φεμινιστικού κινήματος. Δυνατές με την έννοια ότι μπόρεσαν και αντεπεξήλθαν σε πολύ μεγάλα χτυπήματα – κι αυτό χωρίς να μου το εξηγούν, μου έδινε παράδειγμα. Επίσης, ο τρόπος που αγαπούσαν και δινόντουσαν ήταν μια καθοδήγηση για μένα.
Πώς αγαπούσαν και πώς δινόντουσαν;
Με ένα δόσιμο χωρίς όρους. Και το να έχεις κάποιον στην οικογένεια που σε δέχεται άνευ όρων είναι πολύ σπουδαίο πράγμα. Είναι η πρώτη αυτοπεποίθηση. Το πρώτο «στέκομαι στα πόδια μου».
Εσείς νιώθετε μια δυνατή γυναίκα;
Ναι, νομίζω πως είμαι.
Οι δυνατές γυναίκες έχουν δικαίωμα στην αδυναμία;
Δεν έχεις άλλη επιλογή από το να περάσεις τα χτυπήματα με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επάρκεια. Η άλλη επιλογή είναι να τραβήξεις την ταφόπλακα. Κανείς δεν το κάνει. Θα πέσεις και αναγκαστικά θα σηκωθείς. Το πόσο θα σου πάρει είναι η διαφορά στους ανθρώπους. Εγώ έχω την τύχη να βρίσκομαι με ανθρώπους που με αγαπούν κι αυτό είναι μεγάλη ευλογία. Πραγματικά! Τα ίδια χτυπήματα ή δοκιμασίες που πέρασα στη ζωή μου, αν ήμουν μόνη, δεν ξέρω πώς θα τα πάλευα. Ευτυχώς, έχω την οικογένειά μου και αγαπημένους φίλους.
Έχετε και τη μοναχοκόρη σας, που ωστόσο τα τελευταία χρόνια ζει μόνιμα στο Λονδίνο.
Η Ελεονώρα είναι όλη μου η ζωή.
Ξέρει τα πάντα για εσάς;
Ναι! Και είναι πολύτιμο αυτό. Είναι η άνευ όρων αγάπη και από τις δύο πλευρές. Αυτή την αγάπη που διδάχθηκα από την οικογένειά μου μπόρεσα και την έδωσα στην κόρη μου. Βέβαια, καμιά φορά στο όνομα της αγάπης κάνουμε μεγάλα εγκλήματα. Κι αυτό το καταλαβαίνεις στη διαδρομή. Έλεγα πάντα πως δυστυχώς δεν υπάρχουν σχολές για γονείς, πρέπει να ξεστραβωθούμε μόνοι μας.
Εσείς στο όνομα της αγάπης κάνατε εγκληματικά λάθη με την κόρη σας;
Σχεδόν κανένα! (Γελάει.) Βέβαια, καλό θα ήταν να ρωτήσουμε την ίδια για αυτό. Αφουγκραζόμουν την προσωπικότητά της, δεν ήθελα με τίποτα να της «καπελώσω» δικές μου επιθυμίες και ανάγκες. Σεβόμουν επίσης την εποχή που ζούσε και αναλογιζόμουν «Τι κάνουν οι νέοι σε αυτή την εποχή;», «Ποια δικαιώματα έχουν;». Τόσα θα της δώσω. Να μην της στερήσω στο όνομα της δικής μου εποχής τη δική της. Όταν έφυγε για το εξωτερικό, της έδειχνα πόσο μου έλειπε μέχρι εκεί που δεν τη βάραινε. Αντίστοιχα εκείνη άντεξε όλα αυτά τα χρόνια την απουσία μου λόγω δουλειάς. Σε αυτή τη σχέση, λοιπόν, δεν κορόιδεψε κανείς κανέναν, ποτέ. Κι αυτό δεν είναι εύκολο. Γιατί όταν ζητάς από το παιδί να σου λέει αλήθεια, για να το προστατεύεις, πρέπει και να μπορείς να δέχεσαι την αλήθεια. Αλλιώς χύνεται η καρδάρα με το γάλα.
Όταν σας ανακοίνωσε ότι θα φύγει στο Λονδίνο, πώς το αντιμετωπίσατε;
Σίγουρα δεν τη φόρτωσα με ενοχές. Εκεί κάνεις τον Καραγκιόζη και λες «Τι ωραία!». Δεν μπορείς να χαλάσεις το όνειρο ενός παιδιού, ούτε να το φορτώνεις με τζάμπα κόπους. Έχει πολλούς από μόνο του όταν ψάχνεται για το τι θα κάνει στη ζωή του. Από τους δικούς σας γονείς ακούσατε τη φράση «Τι ωραία!»; Η αλήθεια είναι ότι δεν μου στάθηκαν εμπόδιο. Δεν ξέρω αν ζούσε ο πατέρας μου τι θα γινόταν –γιατί τον έχασα στα 11 μου–, αν θα είχαμε συγκρούσεις. Αλλά όχι, δεν έχω κανένα τέτοιο παράπονο.
Πριν από δύο χρόνια η Ελεονώρα παντρεύτηκε. Πώς σας φαίνεται η ιδέα του να γίνετε σύντομα γιαγιά;
Το θέλω πολύ! Αλλά είναι κάτι που εκείνη δεν σχεδιάζει να κάνει ακόμη, οπότε δεν μιλάω.
Η αλήθεια είναι πως το να βάζεις δίπλα από το «Πέμη Ζούνη» τη λέξη «γιαγιά» κάπως ακούγεται περίεργο!
Ναι, αλλά είναι τόσο γλυκό. Όταν τη βλέπω να κρατάει στην αγκαλιά της κανένα συγγενικό μωρό –που τα λατρεύει–, συγκινούμαι. Και εκεί δεν χωράει η ματαιοδοξία της ηλικίας. Αλήθεια! Καμιά γυναίκα που αγαπάει πραγματικά δεν θα αφήσει τη ματαιοδοξία να μπει στη μέση.
Ποια είναι η σχέση σας με τον καθρέφτη;
Δεν είναι πολύ ευχάριστη πια. Δεν θα βάλω δηλαδή τα γυαλιά μου για να με δω στον καθρέφτη. Γιατί όταν τα βάζω, αγριεύομαι. Έτσι που με βλέπω λίγο πιο «φλου», χωρίς γυαλιά, είναι καλύτερα. Οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν γενναία το να μεγαλώνουν και να αντικρίζουν τη φθορά δεν το λένε αλλά διανύουν μια δύσκολη διαδρομή. Τώρα το κατάλαβα και εγώ. Και σε αυτές τις γυναίκες βγάζω το καπέλο.
Σε αυτή την περίπτωση ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία;
Όταν γίνεται πια εμφανές. Εκεί είναι δύσκολο. Σου λείπει η παλιά σου εικόνα, η ένδοξη, η ανθισμένη. Αλλά, εντάξει, αν δεν συμφιλιωθούμε με τα βασικά στάδια της ζωής μας, τότε είμαστε για χαστούκια.
Νιώθετε πως μεγαλώνετε όμορφα;
Δεν έχω παράπονο. Έτσι και αλλιώς, η δική μου γενιά –ευτυχώς!– δεν είχε επενδύσει στην εξωτερική εμφάνιση – βλέπε Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Θέμιδα Μπαζάκα κ.ο.κ. Μεγαλώνουμε όλες κανονικά. Και έτσι είναι πιο εύκολο να διαχειριστείς αυτό που βλέπεις στον καθρέφτη.
Ωστόσο, έχετε υπάρξει μια πολύ εντυπωσιακή γυναίκα. Κι αυτές τις γυναίκες τις έχουμε συχνά στο μυαλό μας και ως μοιραίες.
Τι σημαίνει «μοιραία»; Ο Καμπανέλλης έχει πει ότι κάθε γυναίκα μπορεί να είναι μοιραία για έναν άντρα. Αλλά το να είσαι μοιραίος κατ’ επάγγελμα δεν το έχω καθόλου. Και δεν μου αρέσει και η λέξη «μοιραία γυναίκα» γιατί έχει μια σκοτεινή έννοια. Δεν το φοράω αυτό καθόλου. Ίσα ίσα που είμαι πολύ αυτοσαρκαστική και ταπεινή στις προσεγγίσεις μου. Θαυμάζω έντονα, το δείχνω και είμαι πολύ ανοιχτή στις σχέσεις γιατί δεν μπορώ τη στρατηγική και τις δηθενιές.
Επιστρέφοντας στο έργο και την καλοκαιρινή περιοδεία που ξεκινάτε, τι να περιμένουμε να δούμε;
Είναι ένα έργο που θίγει βασικά θέματα της ύπαρξής μας. Είναι γραμμένο τέλη της δεκαετίας του ’60 – αρχές του ’70 και έχει πολύ πρόσφατη την επανάσταση των χίπις, την ελευθερία στον έρωτα και την αποδέσμευση από κάθε νόρμα. Το Οι πεταλούδες είναι ελεύθερες είναι ένα ερωτικό έργο, πολύ όμορφο, γλυκό, με συγκίνηση και χιούμορ, όπως είναι όλα τα καλά έργα, σκηνοθετημένο πολύ ευαίσθητα από τη Ρέινα Εσκενάζυ και την υπέροχη μουσική τίτλων του Κραουνάκη. Αγαπημένος Σταμάτης. Και το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι οι χαρακτήρες, μέσα σε μία μέρα, αλλάζουν όλοι πορεία. Είμαι πολύ χαρούμενη για αυτή τη δουλειά και την αποκατά-σταση της συνωμοσίας με το κοινό.
Υπάρχει συνωμοσία, έτσι;
Πάντα! (Γελάει.)
Κλείνοντας, με ποια φράση θα περιγράφατε τη ζωή σας σήμερα;
Μου έρχεται ο τίτλος ενός αγαπημένου μου βιβλίου του Προυστ Αναζη- τώντας τον χαμένο χρόνο. Αυτή τη φράση θα έβαζα. Ακούγεται λίγο μελαγχολικό αλλά δεν το εννοώ ακριβώς έτσι. Αλλά για να βάζω αυτή τη φράση κάποιον λόγο θα έχω…
Από το περιοδικό ΟΚ! που κυκλοφόρησε με τα «Νέα Σαββατοκύριακο» (3-9 Ιουλίου).
