Παρίσι, 1981. Μεσημέρι στο Centre Pompidou. Είμαι για πρώτη φορά στο Παρίσι, νεαρός Έλληνας με την αφέλεια του επισκέπτη που περιμένει πίνακες και μεγάλες υπογραφές. Αντί γι’ αυτό, βρίσκομαι μπροστά σε ήχους που δεν παίζονται, αλλά παράγονται: μεταλλικές δονήσεις, σιωπές φορτισμένες, ηλεκτρικές εκκενώσεις, αντικείμενα που πάλλονται.
Στη μέση του χώρου, ένας άντρας και η σταθερότητα του φυσικού φαινομένου. Ο Takis. Έλληνας. Καλλιτέχνης. Παρών. Δεν εξηγούσε τίποτα – ενεργοποιούσε πεδία. Δεν χρειάστηκε να καταλάβω. Από τότε, κάθε ήχος μετάλλου, κάθε αιώρηση, κάθε σιωπή που πάλλεται, με επιστρέφει εκεί. Όχι ως ανάμνηση – ως ηλεκτροφόρο ίχνος.
Το κόσμημα ως μαγνητικό πεδίο
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Takis έγινε γνωστός για τα κινητικά γλυπτά του – αλλά και για κάτι πιο διακριτικό: τα κοσμήματά του. Μικρά, φορητά γλυπτά που δεν σχεδιάστηκαν για να εντυπωσιάσουν, αλλά για να φορτίσουν.
Στη δεκαετία του ’70 ξεκίνησε να πειραματίζεται με «φορέσιμα γλυπτά»: torque, δαχτυλίδια, ελαστικά χρυσά βραχιόλια με μαγνητικά πεδία. Το πιο διάσημο του σύνολο, οι «Χρυσές τροχιές των διαμαντιών», είναι ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος: χρυσός σε τροχιά, διαμάντια σαν δορυφόροι. Τα κομμάτια δεν έλεγαν «στολίδι». Έλεγαν συσκευή.
Θυμάμαι, στα ’90s στην Αθήνα, να βλέπω τη Ρεβέκα Καμχή και την Ελένη Ψυχούλη να φορούν κοσμήματα του Takis. Όχι επιδεικτικά, αλλά σαν να ήταν μέρος του στυλ τους· ή μάλλον, μέρος του τρόπου που αντιλαμβάνονταν τον κόσμο. Torque σαν κεραίες, δαχτυλίδια με ακανόνιστο χρυσό, σαν φορητά μυστικά. Έμοιαζαν να μην τα φορούν απλώς — αλλά να τα ενεργοποιούν.
Η χειροποίητη υφή, η ασυμμετρία, η αίσθηση ότι κάτι πάλλεται ή συντονίζεται με το σώμα — όλα παρέπεμπαν σε μια ενεργειακή λειτουργία. Ο ίδιος έλεγε: «Ο χρυσός παίρνει ενέργεια από τη γη και τη μεταδίδει στο σώμα. Είναι μια φόρτιση».
Δεν τα έλεγε αυτά θεωρητικά. Μια φορά, σε σουίτα του Richemond στη Γενεύη, άπλωσε όλα τα κοσμήματα στο κρεβάτι, άνοιξε σαμπάνια και χόρευε γύρω τους, φωνάζοντας: «Το χρυσάφι με καβλώνει!»
Από τον ήχο στο σώμα: το έργο του επιστρέφει
Το καλοκαίρι του 2025, ο Takis επιστρέφει στην Ελλάδα με μια μεγάλη έκθεση για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του – μια διπλή εικαστική διαδρομή σε Αθήνα και Άνδρο, υπό τον τίτλο Takis 1 άπειρο. Είναι η πρώτη φορά που το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή αφιερώνει εξ ολοκλήρου τα δύο του μουσεία σε έναν μόνο καλλιτέχνη.
Σημαντική είναι και η συμβολή του Ιδρύματος Takis – Ερευνητικό Κέντρο Τέχνης και Επιστήμης, που ιδρύθηκε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη στα τέλη της δεκαετίας του ’80 στο Γεροβουνό. Το Ίδρυμα Takis διαφυλάσσει το αρχείο και την πνευματική παρακαταθήκη του, και συμμετέχει ενεργά στη διοργάνωση και επιμέλεια της έκθεσης — όχι απλώς ως φορέας τεκμηρίωσης, αλλά ως ζωντανή προέκταση της φιλοσοφίας του.
Στην Αθήνα, παρουσιάζονται τα έργα που σχετίζονται με τον μαγνητισμό: από τις Télésculptures και τις Télélumières, μέχρι τα μουσικά του γλυπτά – αυτά που ενεργοποιούνται με μαγνητικά πεδία και παράγουν δονήσεις.
Στην Άνδρο, η εστίαση είναι πιο «σωματική». Βλέπουμε τα Signals, τα Idols, τα Erotic Sculptures, τα κοσμήματα, τα μικρά αντικείμενα, τις σπείρες. Είναι η πλευρά του Takis που πλησιάζει περισσότερο την καθημερινή κλίμακα – αλλά όχι τη συμβατική.
Ένας καλλιτέχνης που δεν μίλησε για την ενέργεια. Την έντυσε.
Ο Takis δεν προσπάθησε να εξηγήσει τι κάνει. Ούτε να ενσωματωθεί σε κάποια σχολή. Αντί για ρεύματα, δημιούργησε κυριολεκτικά ρεύματα. Αντί για στυλ, έστησε πεδία. Αντί για θεωρία, άφησε το σώμα να καταλάβει.
Η τέχνη του δεν χρειάζεται κατανόηση. Χρειάζεται συντονισμό.
Διαβάστε επίσης: Fall 2025 στην Αθήνα: Οι 7 τάσεις που μας κάνουν να θέλουμε φθινόπωρο εδώ και τώρα
